هماتوم یعنی تجمع غیرعادی خون به‌علت پارگی یا آسیب سلول‌های خونی. هماتوم‌ها از کبودی‌های ساده جدی‌ترند و ممکن است در هر قسمتی از بدن دیده شوند. شدت هماتوم به علت آن بستگی دارد و علائمی مانند درد و التهاب ایجاد می‌کند. ضربه آرام باعث تغییر رنگ پوست می‌شود، در حالی که ضربه محکم می‌تواند چند لخته خون در عمق ماهیچه، اندام یا جمجمه ایجاد کند. هماتوم‌های جدی به مراقبت سریع پزشکی نیاز دارند و ممکن است زندگی فرد را تهدید کنند. اگر می‌خواهید روش‌های تشخیص هماتوم از کبودی و روش‌های جذب سریع هماتوم را بدانید، به خواندن ادامه دهید.
Table of Contents
هماتوم چیست؟
منظور از هماتوم تجمع خون خارج از رگ‌هاست. معمولا هماتوم‌ها بر اثر آسیب به دیواره رگ خونی و خروج خون از رگ به درون بافت‌های اطراف ایجاد می‌شوند. این عارضه ممکن است بر اثر آسیب به هر نوع رگ خونی (سرخرگ، سیاهرگ یا مویرگ) ایجاد شود. در واقع کلمه هماتوم برای توصیف خونریزی‌ای استفاده می‌شود که تا حدی لخته شده باشد، اما اگر خونریزی همچنان ادامه داشته باشد، آن را هموراژی می‌نامند.
هماتوم مشکلی بسیار شایع است که بسیاری از مردم در طول زندگی خود دچارش می‌شوند. ممکن است هماتوم‌ها زیر پوست یا ناخن به‌شکل کبودی‌های بنفشی در اندازه‌های مختلف ظاهر شوند. همچنین ممکن است در عمق بدن باشند و دیده نشوند. هماتوم‌ها ممکن است باعث ایجاد توده یا برجستگی قابل‌لمس شوند.
انواع هماتوم
- شکمی: این هماتوم‌ها درون شکم یا داخل دیواره شکمی قرار دارند و معمولا بر اثر خونریزی ماهیچه شکمی ایجاد می‌شوند. همچنین ممکن است به‌علت تجمع خون در اندام‌هایی مانند کلیه و کبد ایجاد شوند.
- هماتوم لاله گوش: در گوش رخ می‌دهد و می‌تواند جریان خون به بافت را محدود کند و باعث مرگ بافت گوش شود. همچنین ممکن است سبب بدفرمی یا عارضه گوش گل‌کلمی شود.
- درون‌جمجمه‌ای: این نوع هماتوم در سر رخ می‌دهد و خودش زیر مجموعه‌هایی دارد.
- درون‌ماهیچه‌ای: این هماتوم در بافت ماهیچه ایجاد می‌شود و ممکن است به‌علت التهاب، ورم و تحریکی که ایجاد می‌کند دردناک باشد. اگر جریان خون ماهیچه مختل شود، ممکن است عصب‌ها دچار آسیب شوند. این عارضه معمولا پایین پاها و دست‌ها رخ می‌دهد.
- سپتال: بر اثر این عارضه، لایه‌ای که غضروف سپتوم را می‌پوشاند و به آن خون‌رسانی می‌کند از غضروف جدا می‌شود که تجمع خون را در پی دارد. این نوع هماتوم معمولا بر اثر شکستگی بینی یا جراحی سپتوم رخ می‌دهد.
- هماتوم زیر ناخن: این نوع هماتوم‌ها زیر ناخن دست یا پا ایجاد می‌شوند و می‌توانند فشار و درد ایجاد کنند.
- هماتوم زیرپوستی: این هماتوم‌ها زیر پوست رخ می‌دهند و به سیاهرگ‌های سطحی مربوط می‌شوند. افرادی که داروهای رقیق‌کننده خون مصرف می‌کنند بیشتر در معرض این عارضه قرار دارند.
هماتوم درون‌جمجمه‌ای
امکان دارد که هماتوم سر از هماتوم‌های سایر قسمت‌های بدن جدی‌تر باشد، چون به‌سبب جراحت ناشی از ضربه به سر ایجاد می‌شود. هماتوم‌های درون‌جمجمه‌ای می‌توانند آهسته یا سریع به وجود بیایند، اما فارغ از سرعت تشکیلشان، به مغز فشار می‌آورند و اگر درمان نشوند، می‌توانند به کما یا مرگ منجر شوند.
انوع هماتوم‌های درون‌جمجمه‌ای عبارت‌اند از:
- درون‌مغزی: به‌سبب جراحت، خون در مغز جمع می‌شود.
- سخت‌شامه‌ای: خونریزی بین جمجمه و لایه محافظ مغز یا سخت‌شامه رخ می‌دهد. این عارضه معمولا در کودکان و نوجوانانی دیده می‌شود که سرشان شکسته است، زیرا هنوز سخت‌شامه‌شان محکم به جمجمه متصل نشده است.
- زیرسخت‌شامه‌ای: این خونریزی در سیاهرگ‌های سطح مغز رخ می‌دهد و خون بین مغز و لایه سخت‌شامه جمع می‌شود.
علت هماتوم
شایع‌ترین علت بروز این بیماری، آسیب یا ضربه به رگ‌های خونی است. این عارضه ممکن است بر اثر هر نوع آسیبی به ساختار دیواره رگ‌های خونی رخ دهد. حتی کوچک‌ترین آسیب به یک رگ خونی کوچک هم می‌تواند به هماتوم منجر شود. مثلا هماتوم زیر ناخن می‌تواند بر اثر یک ضربه کوچک به ناخن یا برخوردی ملایم با شیئی دیگر ایجاد شود.
ضربه‌های شدید‌تر می‌توانند به هماتوم‌های بزرگ‌تر منجر شوند. سقوط از ارتفاع و تصادفات رانندگی می‌توانند باعث خونریزی شدید در زیر پوست یا حفره‌های بدن (مانند شکم و قفسه‌سینه) شوند. سایر آسیب‌های بافتی که به هماتوم منجر می‌شوند می‌توانند بر اثر جراحی، عملیات‌های تهاجمی پزشکی یا دندان‌پزشکی (مانند نمونه‌برداری، برش و تخلیه، کاتتر‌گذاری قلبی) و تزریق داروهایی مانند انسولین، رقیق‌کننده خون و واکسن‌ها ایجاد شوند. چون این عوامل به بافت و رگ‌های اطراف آسیب می‌زنند، معمولا هماتوم‌ها را در اطرافشان می‌بینید.
گاهی اوقات بیماری می‌تواند بدون دلیل مشخص یا ضربه و آسیب خاص رخ دهد. بعضی داروهای رقیق‌کننده خون خطر ایجاد هماتوم را بیشتر می‌کنند. افرادی که داروهایی مانند وارفارین، کلوپیدوگرل، آسپرین یا دیپیریدامول مصرف می‌کنند، آسان‌تر به هماتوم‌های شدید دچار می‌شوند.
سایر داروها و موادی که احتمال بروز این عارضه را بیشتر می‌کنند عبارت‌اند از:
- ویتامین E؛
- داروهای غیراستروئيدی ضدالتهابی مانند ایبوپروفن؛
- کورتیکواستروئیدهایی مانند پردنیزون؛
- بعضی آنتی‌بیوتیک‌ها که برای درمان عفونت باکتریایی استفاده می‌شوند؛
- سیر؛
- اسیدهای چرب امگا ۳؛
- جینکو یا کهن‌دار.
همچنین بعضی عارضه‌ها می‌توانند خطر ایجاد هماتوم را بیشتر کنند. افراد مبتلا به این عارضه‌ها بیشتر دچار این بیماری می‌شوند:
- بیماری مزمن کبد؛
- مصرف بیش از حد الکل؛
- عارضه‌های انعقادی مانند هموفیلی و بیماری فون‌ویلبراند؛
- سرطان خون؛
- کمبود پلاکت خون.
علائم هماتوم
معمولا علائم هماتوم به اندازه و مکان آن بستگی دارد. درد، التهاب، قرمزی و کبودی از علائم عمومی این عارضه هستند. بعضی علائم خاص مربوط به محل هماتوم عبارت‌اند از:
- علائم هماتوم جمجمه‌ای: سردرد، استفراغ، سرگیجه، خواب‌آلودگی، گیجی، اختلال در صحبت و اندازه نابرابر مردمک‌ها.
- علائم هماتوم درون‌مغزی: فلج سمتی از بدن که هماتوم در نیم‌کره مقابل آن است.
- علائم هماتوم زیرسخت‌شامه‌ای: سردرد، مشکلات عصبی (مانند ضعف یک طرف بدن و مشکل صحبت‌کردن)، گیجی، تشنج.
- علائم هماتوم سخت‌شامه‌ای: کمردرد و ازدست‌دادن اختیار مثانه یا روده‌ها.
- علائم هماتوم زیر ناخن: درد، ضعف، افتادن ناخن یا ناخن بدشکل.
- علائم هماتوم شکمی: درد شکم یا پهلو.
گاهی اوقات حتی هماتوم‌های خیلی بزرگ نیز این علائم را ندارند. مثلا اگر خونریزی داخل حفره شکمی اتفاق بیفتد، ممکن است پیش از بروز علائم حجم زیادی پیدا کند. دلیلش این است که هماتوم می‌تواند در فضای خالی گسترش یابد بدون اینکه به اندام‌های دیگر فشار بیاورد و ایجاد درد و علائم کند. از طرف دیگر هماتومی زیر ناخن می‌تواند درد زیادی داشته باشد، زیرا خون در فضای بسیار باریکی زیر ناخن گسترش می‌یابد و ناخن و پوست را دچار التهاب و تحریک می‌کند.
دکتر محمدرضا ممقانی
متخصص جراحی عمومی – فلوشیپ تروما
بورد تخصصی اینترنشنالکلیه جراحی های کولورکتال ، لاپاروسکوپی، پستان، کانسر، تیروئید، کیسه صفرا، هرنی و …
عضو جامعه جراحان ایرانآدرس مطب: مشهد- بلوار احمد آباد – خیابان عارف 2 – ساختمان پزشکان فارابی
شماره تماس :
051-38475209
09334787949
09303843919موبایل: 09932736959
